شهرستان اسلام آباد غرب با وسعتی بالغ بر2000 کیلومتر مربع و جمعیتی حدود153000 هزار نفر نزدیک به 5 / 8 درصد از وسعت و جمعیت استان را دارا میباشد واز لحاظ تاریخ تقسیمات کشوری و جمعیت دومین شهرستان استان محسوب میگرددکه ارتفاع آن از سطح آبهای آزاد حدود 1400 متر میباشد و میزان بارندگی در آن به طور سالانه 5 / 346  میلیمتر است . آب و هوای معتدل فراوانی آب و خاک حاصلخیز موجب شده که این شهر از قدیم الایام یکی از پربارترین مراکز کشاورزی و فرهنگی غرب کشور به شمار آید .

 پیشینه تاریخی

بنای اولیه شهر اسلام آباد طبق نوشته اصطخری در مسالک الممالک وحمد اله مستوفی به دوران آریاییها بر میگردد. نام اولیه ای که بر آن نهاده شده است مندلی بوده است و این نام مربوط به دوره ماد تا ساسانی میباشد که با این اسم و با جمعیت اندکی مدتها به صورت یک محله کوچک مسکونی باقی مانده است که بعدها در دوران اسلامی این شهر هارون آباد نامیده شد و بنای آن را به هارون الرشید خلیفه عباسی (193 - 148 ه-ق) نسبت میدهند. باتوجه به وجود تپه چغا گاوانه در مرکز شهر کنونی اسلام آباد غرب و طی کاوشهای علمی باستان شناختی در سال 1349 هجری شمسی توسط آقای محمود کردوانی و نتایج یافته های تحقیقاتی در مرکز این شهر حاکی از آن است که این شهر باستانی در نقطه سوق الجیشی در جاده خراسان بزرگ قرار دارد این شاهراه از دوره باستان تا به امروز مسیر ارتباطی دشتهای بین النهرین و خوزستان باکوههای زاگرس و فلات ایران و فراسوی آن است  از آن سو جاده ارتباطی آناتولی و آذربایجان به لرستان و فارس از نزدیکی آسلام آباد می گذشته است واین موقعیت ممتاز به این شهر این امتیاز رامیداده تا در محل تلاقی فرهنگهای پیش از تاریخ و تاریخی ، سرزمینهای مختلف رشد وترقی کند. پژوهشهای باستان شناسی آثار مهمی را از ادوار مختلف زندکی انسان باستان رادر این شهر شناسایی کرده است.

چنین به نظر میرسد که از دوره نوسنگی پیش از سفال (10000 سال پیش) مردم در این  مکان   می زیسته اند . ساکنان اسلام آباد همگام با دیگر مردمان کوهستان زاگرس در مراحل آغازین زندگی یکجا نشینی و اهلی کردن حیواناتی چون گوسفند وبز  وآغاز کشت گیاهانی  چون گندم وجو مشارکت داشته آند. پس از آن در عصر مفرغ و آهن از حدود 5000 تا 2500 سال پیش از میلاد آسلام آباد یکی از واحد های سیاسی کوههای زاگرس بوده که در منابع مکتوب بین النهرین به آن اشاره شده است . با توجه به کشف تعدادی لوح نوشته گلی به خط بابلی قدیم در کاوشهای سال 1349 شمسی توسط آقای محمود کردوانی و بازخوانی آنها توسط دکتر کامیار عبدی استاد دانشگاه شیکاگو آمریکا بین سالهای 79تا82 حاکی از آن است که شهر اسلام آباد غرب در 3500 سال پیش از میلاد یکی از مراکز مهم تجاری محسوب می شده است ودر این لوحه های گلی از حقوق بردگان و موادتجارت شده از قبیل جو وگندم و روغن نام برده و رسید کالاها به احتمال شهری به اسم پالوم بوده است و به نظر میرسد که همین نام اسلام آباد امروزی بوده است در سال 1309  هجری شمسی شهر هارون آباد که در آن زمان حود 480 نفر جمعیت اولیه آن بود به شاه آباد تعقیر نام یافت و این شهر یکی از مراکز ایلات بزرگ غرب کشور به نام ایل بزرگ کلهر قرار گرفت . سرانجام شهر شاه آباد در سال 1357 مقارن با پیروزی شکوهمند وغرور آفرین انقلاب آسلامی به اسلام آباد غرب  تغییر نام یافت .

ویژگیهای اجتماعی

اکثریت مردم اسلام آباد به زبان کردی تکلم می کنند به طوریکه مردمان اصیل و بومی شهر کردزبان هستند و به زبان کردی کلهری صحبت می نمایند در شهر اسلام آباد غرب مردم مسلمان وپیرو مذهب شیعه می باشند .

جاذبه های فرهنگ عامه

اهالی منطقه اسلام آباد غرب از اقوام کرد و طوایف مختلف ایل کلهر می باشند. آنها به زبان کردی با گویش کلهری تکلم کرده ، مسلمان و پیرو مذهب تشیع می باشند.

آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی ومذهبی اسلام آباد غرب

تپه چغا گاوانه ،آتشکده شیان ، قلعه شیان ، سراب شیان ، آتشکده میل میلگه،بنای ساسانی فیروزآباد ،سراب شرف آباد،سراب هرسم،شهرقیل منصوری ، امامزاده حسن (ع)، امامزاده عباسعلی (ع)، امامزاده علی اکبر(ع) ،امامزاده قاضي الكيا(قاضيوند)

روستای هدف گردشگری اسلام آباد غرب

روستای سراب هرسم

این روستا در 35 کیلومتری شهر اسلام آباد غرب و 90 کیلومتری کرمانشاه واقع شده است. آب و هوای آن معتدل و خشک است.

مردم روستای سراب هرسم به زبان کردی و گویش زنگنه سخن می گویند. مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستند. این روستا در دامنه کوهستان، مناظر و چشم اندازهای طبیعی جذاب و زیبایی دارد، فضاهای داخل روستا و پیرامون آن جلوه گاه مناظر بدیع و شورانگیز است. در 15 کیلومتری روستا، بنای زیارتگاهی موسوم به امامزاده حسن وجود دارد. اطراف این بنا بسیار سرسبز و زیبا است.

 جاذبه های زیارتی

امامزاده حسن روتوند،امامزاده علی اکبر،امامزاده عباسعلی ،امامزاده قاضي الكيا(قاضيوند)

صنایع دستی اسلام آباد غرب 

موج بافی ( رختخواب پیچ) ،  قالی بافی ، چیخ بافی ، نمد مالی، موزائیک کاری ، معرق کاری ، منبت ، گیوه بافی ، طراحی فرش

جاذبه های تاریخی

تپه چغاگاوانه

تپه چغاگاوانه با ارتفاعی حدود 25 متر در وسط شهر اسلام آباد غرب بین خانه های مسکونی در شمال رودخانه برف آباد قرار دارد. 9 قسمت از 10 فسمت تپه ضمن خیابان کشی و خانه سازی از بین رفته است. وسعت کنونی آن حدود 000/10 متر مربع می باشد. در کاوشهای انجام شده در تپه دو طبقه مختلف پیدا شده که حدود 100 تا 150 سال با هم اختلاف زمانی دارند. ساختمان هر دو طبقه با خشت خام بنا شده است و تنها بر حسب ضرورت گاهی از آجر برای کف اتاقها و پلکانها استفاده کرده اند. اتاقهای طبقه اول وابسته به طبقه پائینی بود. ظاهراً ساکنان طبقه اول با اندک دخل و تصرفی از اتاقهای طبقه بالا استفاده کرده اند. از نظر اصول فنی ساختمان طبقه دوم پیشرفته تر از طبقه اول است. ساختمان با 45 درجه انحراف در جهت شمالی – جنوبی پی ریزی گردیده ، دیوارهای آنها با روکشی از گچ می باشد ولی در طبقه دوم در برخی از دیوارها به جای گچ رنگ قرمز را ترکیبی از گل اّخرا مورد استفاده قرار داده اند. در مرکز هر طبقه اتاق بزرگی با 5 درگاه ورودی وجود دارد. این اتاقها در طبقه اول یک درگاه بیشتر وجود ندارد.

حفاری در مرکز تپه یا شهر باستانی که محل سکونت حاکم یا سلطان بود صورت گرفته است زیرا یک عدد تیغه مفرغی با خط میخی بابلی در قسمت شرقی تپه در طبقه اول بدست آمده که روی آن نوشته «کاخ دای» که کلمه دای آخر نام صاحب کاخ است. گویا قسمت غربی مرکز کارهای اداری و صنعتی و قسمت شرقی محل سکونت بوده است. ساکنان طبقه اول دو کوره سفالگری احداث کردند که در نوع خود قابل توجه است. در کف یکی از اتاقها تعدادی لوح گلی با خط میخی بابلی بدست آمده تعدادی از آنها حرارت دیده و تعدادی هم خام بودند. در اتاق مذکور مجسمه سفالی حیوانی شبیه گرگ به طول 4 سانتیمتر و مجسمه سفالین کوچک دیگری احتمالاً کریشنا به طول 7 سانتیمتر و یک پیکان مفرغی به طول 6 سانتیمتر پیدا شده یک آویز طلا به نقش خورشید و یک مهر استوانه ای با 3 ردیف خط میخی بابلی مربوط به هزاره دوم ق.م پیدا شده که بر روی آن نقش زنی با لباس چین دار بلند و کلاه مدور که در برابر یکی از خدایان ایستاده و خدای مزبور دارای لباس بلند و بر روی چهار پایه نشسته است. متن نوشته مهر چنین است: «سامی توم دختر تالری خدمتگزار خدای اداد»

آثار سوختگی سراسری در روی تپه باید ناشی از حملات آشوریان باشد که گویا شهر خالی از سکنه و مردم بوده در زمان حملات آشوریان  احتمالاً از حمله آگاه بودند. اشیاء بدست آمده با اشیاء شوش شباهت فراوان دارد و ظروف سفالین با سفالهای لرستان متعلق به قوم کاسی مقایسه می شود. در کل تمدن چغاگاوانه با در نظر گرفتن جوانب مختلف با تمدن عیلام گرایش بیشتری دارد که نمونه آن کشف چند مجسمه عیلامی (الهه کریشنا) دلیل بر این مدعاست.

آتشکده شیان

این آتشکده در 3 کیلومتری روستای قلعه شیان از توابع دهستان شیان ، بخش حمیل , شهرستان اسلام آباد غرب واقع شده که در سال 1384 توسط هیأتی از سوی سازمان میراث فرهنگی با هدف نجات بخشی از آثار تاریخی محدوده سد مخزنی شیان مورد کاوش قرار گرفت. آتشکده مورد بحث به ابعاد 5/14 × 5 / 14 متر است که با استفاده از مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. این چهارتاقی همانند سایر چهارتاقی های هم عصر خود از چهار پایه مکعب مستطیل جدا از هم تشکیل شده که در زمان خود تاقهایی از دو سو آنها را به یکدیگر مرتبط کرده و گنبدی مدور اجزاء این مجموعه را به هم پیوند می داده است. در محل تلاقی اجزاء داخلی این پایه ها ، گوشه هایی به طول و عرض متوسط 70 سانتیمتر ایجاد شده که در سطوح بالاتر ، در داخل آنها گوشواره پایه گنبد قرار می گرفته است. در داخل فضای چهارتاقی ، سکویی به ابعاد 15/ 3 × 15/3 متر ، تعدادی پایه گچی با تزئینات قاشقی و صندوقچه های گچی وجود دارد. در حد فاصل پایه ها ، ورودی هایی در چهار جهت اصلی قرار دارد که همانند بسیاری از چهارتاقی های دوره ساسانی به راهرو طواف پشت جرزها مرتبط می شوند. در ضلع شمالی این چهارتاقی ، اتاقی به ابعاد 5/14 × 75/3 قرار دارد. به عقیده کاوشگر این آتشکده طی چهار مرحله ساخته شده که مرحله اول تا سوم متعلق به دوره ساسانی و مرحله چهارم مربوط به اوایل دوره اسلامی است.  

آتشکده میل میله گه

چهارتاقی معروف به میل میله گه در روستای سیاه سیاه میله گه باباخان از توابع دهستان حومه جنوبی بخش مرکزی شهرستان اسلام آباد غرب در طول جغرافیایی “28’33 .46  و عرض “02 ‘57 .33  واقع شده است. این چهار تاقی به فاصله 100 متری شرق روستای مذکور و بر فراز پشته ای کم ادتفاع از سنگهای ماسه ای ، مشرف به زمینهای کشاورزی پست اطرف ساخته شده است. این چهار تاقی یکی از آتشکده های دوره ساسانی است که همانند بسیاری از آتشکده های آن زمان با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. چهار تاقی مذکور که هسته اصلی باقی مانده از بنای بزرگتری است ، متشکل از چهار جرز سنگی در ابعاد مختلف می باشد که پیرامون آن را راهرو طوافی احاطه کرده است. در داخل این آتشکده سکویی جهت قرار گرفتن آتشدان و تعدادی پایه گچی و سنگی قرار دارد که در نوع خود منحصر به فرد می باشند.